Hoe hecht de band is tussen het Gelderse stadje Buren en het koningshuis Oranje wordt overdonderend duidelijk in het plaatselijke museum Buren & Oranje. Dat sinds 1988 middenin het plaatsje gevestigd is, in het voormalige stadhuis. Het museum heeft als vriendelijke ‘gastheer’ Henk de Bie die graag een toelichting verzorgt en de weg wijst naar de talrijke thema exposities.
De band met Oranje kwam tot stand in 1551 toen prins Willem van Oranje ofwel Willem de Zwijger huwde met Anna van Egmont, gravin van Buren. De prins werd toen eigenaar van de heerlijkheid Buren – en van een van ’s lands grootste kastelen. Na haar vaders dood, in 1584, ging zijn tweede dochter Maria van Nassau (een van Willems vijftien kinderen, hij was vier keer getrouwd) er wonen. Vier jaar voor haar dood stichtte ze in Buren een weeshuis (tegenwoordig het Marechaussee Museum, zie verderop).
Begin 19e eeuw werd het slot geheel gesloopt, maar hoe indrukwekkend het was, kun je in het museum nog zien dankzij een maquette en allerlei oude prenten. Op de diverse verdiepingen van het museum zijn vele honderden afbeeldingen en voorwerpen te zien die te maken hebben met de Oranjes en hun eeuwenlange familiegeschiedenis. Tot de leukste behoort een galerie van geschilderde portretten, waaronder een paar treffende van Beatrix, gravin van Buren. Bovendien vind je er de schaatsen waarmee kroonprins Willem-Alexander als 18-jarige de Elfstedentocht uitreed, in 1986. Hij deed dat onder het pseudoniem W.A. van Buren.
Van de grote, gratis parkeerplaats even buiten het centrum is het museum makkelijk te bereiken via een brug over de Korve, een zijtak van de Linge. ’s Zomers springt de jeugd daar graag in. Vanaf de brug zie je linksonder het inviterende terras van restaurant, tevens hotel De Prins, en rechts op straatniveau de historische gebouwen van dit sinds 1816 bestaande bedrijf.
Rechtdoor lopend via de Peperstraat belandt de bezoeker in het historische stadshart waarvan de straten rechthoekig werden aangelegd. Na een paar winkeltjes met o.a. antiek en snuisterijen, en een dikwijls druk bezochte ijssalon, komt al snel de Markt in beeld. Op het kleine plein zelf bevindt zich het ongeveer driehoekige terras met grote parasols van café-restaurant Vicini, alsmede een grote, hoge stadspomp uit 1732 en een uit 2003 daterende beeldengroep van Willem van Oranje en diens eerste gezin.
Er tegenover staat voornoemd museum met rechts erlangs een enorm kanon van zeven meter lengte. Naast de Markt verrijst de laatgotische, hervormde St. Lambertuskerk met zijn markante rode toren die het silhouet van Buren bepaalt. Het was een voor de graven van Buren werkende Italiaanse architect, Pasqualini, die in de eerste helft van de zestiende eeuw de toren zijn achtkantige vorm gaf. Ruim een eeuw later zou de kerktoren nog worden verhoogd, tot 42 meter. In het kerkgebouw zelf is behalve een aantal grafzerken ook de grafkelder van de graven van Buren te vinden.
Van de Markt rechts, in noordoostelijke richting loopt de Herenstraat waarvan de statige, 17e– en 18e-eewse panden aan de linkerzijde werden gebouwd de meest welgestelde burgers. De huizen hebben allemaal een eerste etage en een veelal zwierige kroonlijst. Ze contrasteren sterk met de lage woninkjes van de haaks op de Herenstraat liggende Kerkstraat die de bijna de sfeer heeft van een hofje.
Wie op de kruising met Weeshuisstraat rechtsaf slaat, komt een blok verder bij Burens mooiste gebouw, het voormalige weeshuis. Dit werd anno 1612 gesticht door kasteelbewoonster Maria van Nassau (‘Hare Doorluchtige Hoogheid, Vrouwe Maria, geboren Prinses van Oranje, Gravinne Douanière van Hohenloo’), en verrees in renaissancestijl.
Compleet met een dakruiter, lange reeksen vensters, deels oranje geschilderde luiken, een voorpoort met drie standbeelden, en zowel een voortuin als een nog grotere achtertuin, beide ten dele ommuurd. Dit koninklijke weeshuis kreeg in 1972 een andere bestemming: het werd het Museum der Koninklijke Marechaussee, terwijl er tegenwoordig ook de plaatselijke VVV is ondergebracht.
Het museum grenst aan de Weeshuiswal met zijn fraaie bomenrij en het poortje naar de groenteakkers die aan de voet van de wal werden aangelegd. Vanaf de wal is het silhouet te zien van de Prins van Oranje, een bij herhaling afgebrande en daarna opgebouwde c.q. gerestaureerde, eeuwenoude korenmolen die sinds 1974 weer functioneert. Je bereikt hem vanzelf door de stadswallen te volgen.
Vanaf de molen voert de rondwandeling naar de Achterbonenburg, waar van Burens grootste atelier gevestigd is, Anjo Beelden in Brons.
Je bereikt het via een tuin waar o.m. sculpturen staan van schapen. In haar atelier is eigenaresse Anjo de Jong vaak druk aan het werk, en zowel op de benedenverdieping als boven exposeert ze niet alleen haar eigen, kwalitatief hoogwaardige creaties, maar ook die van andere kunstenaars. Voor openingstijden zie www.anjodejong.nl.
Even verderop staat de Culemborgse poort, ook wel Huizenpoort genoemd. Deze werd in 1400 gebouwd, tegelijk met de stadsmuren.
Linksaf, richting Markt loopt de gezellige Voorstraat, en rechts, de poort onderdoor, loop je naar het immense parkgebied, nu met o.m. begraafplaatsen en tennisbanen, waar vroeger het kasteel stond. Sla bij een pannenkoekenhuis linksaf, en je loopt door het stille, sterk beschaduwde Vrijerslaantje. In zijn soort is dit ’s lands enige loofgang van kastanjebomen, aangelegd in 1905.
Links aan het eind van dit laantje loopt de Kornewal. De tweede straat links daarvan is de Kniphoek, waar een kleine synagoge staat, en in het verlengde daarvan een aantal lage, zogeheten muurhuisjes die dateren uit de tweede helft van de zeventiende eeuw. Parallel met de kniphoek loopt de Rodeheldenstraat waarvan alleen al de trap- en tuitgevels het bekijken verdienen.
Wat is het toch heerlijk om in Buren enkele uren te buurten.
Tekst en foto's: Hubrecht Duijker | Reportage uit: Maandmagazine - Augustus 2023
Op dezelfde zeer zonnige dag toen Hubrecht Duijker voor zijn reportage naar Buren reed, zag hij vlak voor onze stad een zeer landelijk Betuws beeld, vlakbij de Gregoriuskerk. Hubrecht zegt er zelf het volgende over: "Het beeld bestond uit een door oude bomen beschaduwd pad temidden van allerlei soorten groen, met ook mooie contrasten tussen licht en schaduw. Het geheel vond ik zo mooi dat ik er een eigen impressie van heb geschilderd, In de Betuwe, bij Buren".
Voor meer details zie Landschappen op www.vinpressionist.com.